آیا ورق گالوانیزه زنگ می‌زند؟ علت، شرایط و راهکارهای جلوگیری

ورق گالوانیزه یکی از مقاوم‌ترین انواع ورق فولادی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی شناخته می‌شود و بخشی از سطح آن با فلز روی (Zn) پوشیده شده است تا مانعی اثرگذار در برابر رطوبت و هوا باشد. با این حال، در شرایط خاص مانند محیط‌های بسیار مرطوب، نمک‌ پاشی شده یا وارد شدن خراش عمیق در پوشش، این محافظ ممکن است دچار خوردگی شود. در این مطلب از آهن صد، این موضوع که چرا ورق گالوانیزه معمولاً مقاومت خوبی دارد، چه شرایطی باعث زنگ‌زدگی آن می‌شود و مهم‌تر از همه، چه راهکارهایی برای جلوگیری از این وضعیت وجود دارد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تعریف ورق گالوانیزه و نقش لایه روی (Zinc Coating)

ورق گالوانیزه به ورق فولادی اطلاق می‌شود که برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، با لایه‌ای از فلز روی (Zinc) پوشش داده شده است. این پوشش روی نه تنها به‌طور فیزیکی سطح فلز را محافظت می‌کند، بلکه به‌طور شیمیایی واکنش داده و از زنگ‌زدگی جلوگیری می‌کند. این لایه عملکردی شبیه به یک سد محافظتی عمل می‌کند که از ورود رطوبت، هوا و سایر عوامل خورنده به سطح فولاد جلوگیری می‌کند. (برای شناخت بهتر ورق گالوانیزه، مزایا، معایب و کاربردهای آن مقاله “ورق گالوانیزه چیست” را مطالعه کنید.)

در حالت عادی، ورق گالوانیزه به دلیل این لایه محافظتی به‌طور طبیعی زنگ نمی‌زند. اما در شرایط خاص، مانند آسیب‌دیدن لایه روی، وجود محیط‌های بسیار مرطوب یا حضور مواد شیمیایی خورنده مانند نمک‌های دریایی، ورق گالوانیزه ممکن است دچار خوردگی و زنگ‌زدگی شود. به طور کلی، دلایل زنگ‌زدن ورق گالوانیزه به شرح زیر است: 

• آسیب به پوشش روی: اگر لایه روی بر اثر برخورد اشیاء یا فرآیندهای نصب آسیب ببیند، فولاد زیرین در معرض عوامل خورنده قرار می‌گیرد و ممکن است زنگ بزند.
• محیط‌های بسیار مرطوب یا اسیدی: در مناطقی که رطوبت بالا یا بارندگی‌های اسیدی وجود دارد، سطح ورق گالوانیزه ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. این شرایط می‌توانند به مرور زمان پوشش روی را تضعیف کنند.
• ترک خوردگی پوشش: در صورت ترک خوردن پوشش روی، حتی در محیط‌های غیر اسیدی یا مرطوب، ممکن است فولاد زیرین به سرعت دچار خوردگی شود.

چرا و در چه شرایطی ورق گالوانیزه زنگ می‌زند؟

ورق گالوانیزه به شکل طبیعی مقاومت بسیار بالایی در برابر زنگ‌زدگی دارد، اما تحت شرایط خاص، ممکن است دچار خوردگی و زنگ‌زدگی شود. در اینجا دلایلی که ممکن است ورق گالوانیزه در معرض زنگ‌زدگی قرار گیرد، اشاره شده است:

1.خراش یا آسیب دیدن سطح ورق و از بین رفتن لایه روی

اگر سطح ورق گالوانیزه به هر دلیلی (مثل برخورد اشیاء تیز یا نصب نامناسب) دچار خراش یا آسیب شود، لایه روی محافظت‌کننده آن از بین می‌رود و فولاد زیرین در معرض خوردگی و زنگ‌زدگی قرار می‌گیرد. مثلا در صورت نصب ورق گالوانیزه در شرایط سخت یا حمل‌ونقل نامناسب، ممکن است لایه روی آسیب ببیند و ورق در نقاط آسیب‌دیده زنگ بزند.

2.تماس طولانی با رطوبت یا آب راکد

ورق گالوانیزه در برابر رطوبت مقاوم است، اما اگر به مدت طولانی در تماس با آب راکد یا رطوبت زیاد قرار گیرد، لایه روی می‌تواند دچار آسیب شده و فولاد زیرین زنگ بزند. همچنین در مناطقی با بارش‌های سنگین یا در اطراف استخرها، اگر آب روی سطح ورق گالوانیزه تبخیر نشود و راکد بماند، احتمال زنگ‌زدگی افزایش پیدا می‌کند.

3.وجود مواد شیمیایی اسیدی یا قلیایی در محیط

مواد شیمیایی مانند اسیدها یا بازهای قوی می‌توانند به لایه روی حمله کرده و باعث از بین رفتن آن شوند. در این صورت، فولاد زیرین در معرض عوامل خورنده قرار می‌گیرد. در محیط‌های صنعتی مانند کارخانه‌های شیمیایی یا سوله‌های تولیدی که مواد شیمیایی خطرناک در هوا یا بر روی سطح زمین وجود دارند، ورق‌های گالوانیزه ممکن است به‌سرعت زنگ بزنند.

4.شرایط جوی خاص (مثلاً مناطق ساحلی یا صنعتی)

در مناطقی که شرایط جوی خاصی دارند، مانند مناطق ساحلی که نمک در هوا وجود دارد یا مناطق صنعتی که ذرات آلاینده در هوا هستند، ورق گالوانیزه ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد و دچار خوردگی شود. در سوله‌های نزدیک به دریا، به دلیل وجود نمک در هوا، احتمال زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه بیشتر است. همچنین در کارخانه‌های صنعتی، آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند به لایه روی آسیب بزنند.

5.فرسایش تدریجی لایه روی در طول زمان

لایه روی به مرور زمان تحت تأثیر عوامل محیطی دچار فرسایش می‌شود. هرچقدر ورق گالوانیزه بیشتر در معرض شرایط جوی سخت قرار گیرد، لایه روی آن نازک‌تر شده و در نهایت فولاد زیرین ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود. ورق گالوانیزه‌ای که سال‌ها در معرض تابش مستقیم خورشید و بارش‌های متناوب قرار دارد، به تدریج لایه روی آن فرسایش یافته و دچار زنگ‌زدگی شود.

انواع زنگ‌زدگی در ورق گالوانیزه

ورق گالوانیزه اگرچه به‌واسطه پوشش روی (Zinc) مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد، اما در شرایط خاص ممکن است دچار دو نوع زنگ‌زدگی متفاوت از جمله زنگ سفید و زنگ قرمز می‌شود. شناخت این دو نوع زنگ برای تشخیص سلامت ورق و انتخاب روش ترمیم بسیار مهم است.

زنگ سفید (White Rust)

زنگ سفید زمانی ایجاد می‌شود که ورق گالوانیزه برای مدت طولانی در محیط مرطوب یا بدون جریان هوای کافی قرار گیرد. در این حالت، لایه روی با رطوبت واکنش داده و ترکیباتی سفید رنگ (اکسید و هیدروکسید روی) روی سطح تشکیل می‌شود. از نشانه‌های آن می‌توان به لکه‌های سفید یا خاکستری مات روی سطح ورق اشاره کرد. دلیل بروز آن نیز انبار کردن ورق‌ها در فضای بسته و مرطوب یا تماس با آب بدون امکان خشک شدن است. در نتیجه معمولاً به صورت ظاهری مشخص می‌شوند و در مراحل اولیه به ساختار ورق آسیب جدی نمی‌زند. با شست‌وشو، خشک‌کردن و استفاده از پوشش محافظ قابل ترمیم است.

زنگ قرمز (Red Rust)

زنگ قرمز خطرناک‌ترین نوع خوردگی در ورق گالوانیزه است که نشان می‌دهد پوشش روی به‌طور کامل از بین رفته و فولاد زیرین شروع به اکسید شدن کرده است. لکه‌های قرمز یا قهوه‌ای‌رنگ بر روی سطح، معمولاً در محل خراش‌ها یا بریدگی‌ها از نشانه‌های آن به شمار می‌آید. آسیب مکانیکی به سطح (مثلاً در حین حمل‌ونقل یا نصب)، تماس طولانی با رطوبت یا مواد شیمیایی، و یا فرسایش کامل لایه روی در طول زمان نیز از دلایل بروز زنگ قرمز هستند در نتیجه اگر سریعاً ترمیم نشود، می‌تواند منجر به سوراخ شدن یا تضعیف مقاومت ورق شود.

روش‌های جلوگیری از زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه

ورق گالوانیزه به دلیل پوشش روی، مقاومت خوبی در برابر زنگ‌زدگی دارد، اما در صورت عدم رعایت برخی نکات، ممکن است دچار خوردگی شود. در این بخش به روش‌های جلوگیری از زنگ‌زدن ورق گالوانیزه اشاره می‌شود تا عمر مفید ورق‌ها افزایش یابد و نیاز به ترمیم کاهش پیدا کند.

1.نگهداری در محیط خشک و دور از رطوبت

ورق‌های گالوانیزه باید در محیطی خشک و با تهویه مناسب نگهداری شوند. اگر ورق‌ها در معرض رطوبت شدید و آب راکد قرار بگیرند، احتمال ایجاد زنگ سفید و حتی زنگ قرمز افزایش می‌یابد. از انبار کردن ورق‌ها در فضای مرطوب و بسته خودداری کرده و آن‌ها را در مکان‌های خشک با تهویه مناسب قرار دهید.

2.پوشاندن سطح با رنگ اپوکسی یا رزین محافظ

یکی از موثرترین روش‌ها برای جلوگیری از زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه، استفاده از پوشش‌های محافظ مانند رنگ‌های اپوکسی یا رزین‌های محافظ است. این پوشش‌ها به‌طور موثری از تماس ورق با رطوبت و مواد خورنده جلوگیری می‌کنند. پس از نصب ورق‌های گالوانیزه، سطح آن‌ها را با رنگ اپوکسی یا رزین مخصوص پوشش دهید تا لایه رویی و فولاد زیرین محافظت شود.

3.جلوگیری از تماس ورق‌ها با یکدیگر در زمان انبارداری

اگر ورق‌های گالوانیزه در هنگام انبارداری به‌طور مداوم با یکدیگر تماس پیدا کنند، احتمال بروز زنگ سفید در نقاط تماس بیشتر می‌شود. به همین دلیل ورق‌ها باید از یکدیگر فاصله داشته باشند و در شرایط مناسب با پوشش‌های محافظ ذخیره شوند تا از تماس مستقیم آن‌ها با هم جلوگیری شود.

4.استفاده از واشرها و اتصالات ضد زنگ

در زمان نصب ورق‌های گالوانیزه، استفاده از واشرها و اتصالات ضد زنگ می‌تواند به جلوگیری از زنگ‌زدگی در نقاط اتصال کمک کند. اتصالات فلزی معمولاً بیشتر در معرض زنگ‌زدگی قرار دارند. از اتصالات و پیچ‌مهره‌های ضدزنگ یا مقاوم به خوردگی برای اتصال ورق‌ها استفاده کنید تا از شروع خوردگی در این نواحی جلوگیری کنید.

5.تمیز کردن سطح از گرد و غبار و مواد خورنده

تمیز کردن سطح ورق گالوانیزه از گرد و غبار، مواد شیمیایی خورنده و آلودگی‌ها یکی دیگر از روش‌های محافظت از ورق گالوانیزه است. این مواد می‌توانند لایه روی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به زنگ‌زدگی شوند. به‌ طور دوره‌ای ورق‌ها را از آلودگی‌های سطحی و مواد شیمیایی پاک کنید تا از آسیب به پوشش گالوانیزه جلوگیری شود.

اگر ورق گالوانیزه زنگ زد چه باید کرد؟

ورق‌های گالوانیزه به‌طور طبیعی مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی دارند، اما در شرایط خاص یا در اثر آسیب دیدن لایه رویی، ممکن است دچار زنگ‌زدگی شوند. در این صورت، جای نگرانی نیست؛ زیرا می‌توان با انجام اقدامات مناسب، این مشکل را رفع کرده و به ترمیم ورق گالوانیزه پرداخته و از ادامه خوردگی جلوگیری کرد. در ادامه، راهکارهای ترمیم زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه را به شما معرفی می‌شوند.

• تمیز کردن زنگ با برس یا سمباده نرم: اولین قدم برای ترمیم زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه، تمیز کردن سطح از زنگ و آلودگی‌های اضافی است. برای این کار می‌توانید از برس یا سمباده نرم استفاده کنید تا لایه زنگ‌زده و گرد و غبار را از سطح ورق بردارید.
• استفاده از محلول ضد زنگ مخصوص گالوانیزه: پس از تمیز کردن سطح، می‌توانید از محلول ضد زنگ مخصوص گالوانیزه استفاده کنید. این محلول‌ها به‌طور ویژه برای حفاظت از ورق‌های گالوانیزه طراحی شده‌اند و کمک می‌کنند تا لایه روی دوباره به‌طور موثر عمل کند و از خوردگی بیشتر جلوگیری شود.
• پوشش مجدد با رنگ زینک‌ ریچ (Zinc Rich Paint): اگر زنگ‌زدگی سطح ورق گالوانیزه زیاد باشد، یکی از بهترین راه‌حل‌ها استفاده از رنگ زینک‌ریچ است. این رنگ‌ها حاوی مقدار زیادی روی هستند و به‌طور خاص برای بازسازی پوشش‌های گالوانیزه آسیب‌دیده طراحی شده‌اند. رنگ زینک‌ریچ به‌عنوان یک لایه محافظ عمل کرده و از خوردگی بیشتر جلوگیری می‌کنند.
• تعویض قطعه آسیب‌ دیده در موارد شدید: در صورتی که زنگ‌زدگی سطح ورق گالوانیزه بسیار شدید باشد و تمام لایه روی از بین رفته باشد، ممکن است بهترین گزینه تعویض قطعه آسیب‌دیده باشد. این کار به‌ویژه زمانی لازم است که زنگ‌زدگی به فولاد زیرین رسیده و موجب تخریب ساختار کلی ورق شده باشد.

تاثیر زنگ‌زدگی بر کیفیت و عملکرد ورق گالوانیزه

زنگ‌زدگی باعث می‌شود بخشی از فلز پایه دچار خوردگی شود و ضخامت واقعی ورق کاهش یابد. این موضوع به‌طور مستقیم روی استحکام مکانیکی و دوام سازه‌ای تأثیر منفی می‌گذارد. برای مثال، در سازه‌های فلزی یا سقف‌های سوله، زنگ قرمز می‌تواند مقاومت ورق در برابر فشار یا ضربه را به‌مرور کاهش دهد. همچنین وقتی لایه روی (Zinc Coating) تخریب می‌شود، فولاد زیرین در تماس مستقیم با رطوبت و اکسیژن قرار می‌گیرد و سرعت خوردگی چند برابر می‌شود. در نتیجه، ورق دیگر نمی‌تواند مانند گذشته در برابر شرایط محیطی مقاوم بماند و طول عمر آن به‌شدت کاهش می‌یابد.

زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه چه تاثیری بر قیمت و بازار دارد؟

زنگ‌زدگی ورق گالوانیزه می‌تواند تأثیر چشم‌گیری بر قیمت و ارزش آن در بازار بگذارد. معمولاً ورق‌های زنگ‌زده به‌ویژه در زنگ قرمز به‌عنوان کالاهای درجه دو یا سه شناخته می‌شوند و به همین دلیل ارزش آن‌ها نسبت به ورق سالم به‌طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. این کاهش قیمت می‌تواند تا ۳۰٪ هم باشد، چراکه از دید خریداران و فروشندگان، ورق‌های زنگ‌زده عمر کوتاه‌تری دارند و احتمال آسیب‌دیدگی آن‌ها در آینده بیشتر است.

اگر قصد خرید ورق گالوانیزه را دارید، دقت به سلامت سطح آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ورق‌های گالوانیزه سالم، با لایه روی کامل، مقاومت بالاتری در برابر خوردگی، رطوبت و عوامل جوی دارند و ارزش خرید آن‌ها بسیار بالاتر از ورق‌های زنگ‌زده است. بنابراین، انتخاب ورق با سطح سالم نه‌تنها به‌معنی طول عمر بیشتر، بلکه به‌معنی بازدهی اقتصادی بالاتر در درازمدت است.

تفاوت مقاومت در برابر زنگ‌زدگی بین انواع ورق گالوانیزه

یکی از مهم‌ترین عواملی که بر دوام و طول عمر ورق‌های گالوانیزه تأثیر می‌گذارد، روش گالوانیزه کردن و ضخامت لایه روی (Zinc Coating) است. بسته به نوع فرآیند، میزان چسبندگی، یکنواختی و ضخامت پوشش، مقاومت در برابر زنگ‌زدگی می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. در ادامه، سه نوع رایج ورق را از نظر مقاومت در برابر خوردگی بررسی می‌شوند.

1.ورق گالوانیزه گرم (Hot-Dip Galvanized Steel): در این روش، ورق فولادی درون حمام مذاب روی (Zinc) غوطه‌ور می‌شود تا لایه‌ای نسبتاً ضخیم و پیوسته از فلز روی روی سطح آن تشکیل شود.

• ضخامت پوشش: معمولاً بین ۷۰ تا ۲۰۰ میکرون
• مقاومت در برابر زنگ: بسیار بالا، به‌ ویژه در فضاهای باز و مرطوب

2.ورق الکتروگالوانیزه (Electrogalvanized Steel): در این نوع، لایه روی از طریق فرآیند الکترولیز و به‌صورت بسیار یکنواخت روی فولاد نشسته است.

• ضخامت پوشش: بین ۵ تا ۳۰ میکرون
• مقاومت در برابر زنگ: متوسط

3.ورق گالوالوم (Galvalume): ورق گالوالوم از ترکیب آلومینیوم (۵۵٪)، روی (۴۳٪) و سیلیسیم (۲٪) ساخته می‌شود.

• ضخامت پوشش: معمولاً در محدوده ۲۰ تا ۸۰ میکرون
• مقاومت در برابر زنگ: بسیار بالا، به‌ویژه در محیط‌های خورنده مانند مناطق ساحلی یا صنعتی

نوع ورق	ضخامت پوشش (تقریبی)	مقاومت در برابر زنگ	مناسب برای محیط
گالوالوم	۲۰–۸۰ میکرون	بسیار زیاد	مناطق ساحلی و صنعتی
گالوانیزه گرم	۷۰–۲۰۰ میکرون	زیاد	محیط‌های مرطوب و فضای باز
الکتروگالوانیزه	۵–۳۰ میکرون	متوسط	فضاهای داخلی یا نیمه‌مرطوب

عمر مفید ورق گالوانیزه در شرایط مختلف

ورق‌های گالوانیزه به‌طور کلی عمر طولانی دارند و در برابر خوردگی بسیار مقاوم هستند. اما مدت‌زمان عمر مفید این ورق‌ها بستگی به نوع محیط و شرایط نگهداری آنها دارد. در محیط‌های مرطوب، صنعتی و یا ساحلی، خطر زنگ‌زدگی و خوردگی بیشتر می‌شود. از طرفی، با نگهداری صحیح و اعمال مراقبت‌های ویژه، می‌توان عمر مفید ورق گالوانیزه را تا دو برابر افزایش داد. در ادامه جدول میانگینی از عمر مفید ورق گالوانیزه در شرایط مختلف محیطی آمده است:

نوع محیط	عمر مفید تقریبی
خشک و معمولی	۲۰–۳۰ سال
مرطوب یا ساحلی	۱۰–۱۵ سال
صنعتی (آلوده)	۵–۱۰ سال

جمع‌بندی

ورق‌های گالوانیزه به‌خاطر پوشش لایه روی (زینک) مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارند. اما این مقاومت نسبی است و در شرایط خاص، مانند تماس با رطوبت، مواد شیمیایی خورنده یا آسیب دیدن سطح ورق، ممکن است دچار زنگ‌زدگی شوند. برای جلوگیری از این مشکل، نگهداری صحیح و استفاده از روش‌های محافظتی همچون رنگ‌آمیزی، استفاده از پوشش‌های ضدزنگ و جلوگیری از تماس ورق با رطوبت بسیار حائز اهمیت است. با مراقبت‌های مناسب، عمر مفید این ورق‌ها می‌تواند به طور قابل‌توجهی افزایش یابد.

---

سوالات متداول زنگ زدن ورق گالوانیزه: