حلب چیست؟ از ورق قلع‌اندود تا ورق گالوانیزه در بازار ایران

زمانی که از آهن‌فروشان یا استادکاران قدیمی بپرسید «حلب چیست؟»، معمولاً پاسخ‌های متفاوتی خواهید شنید. برخی آن را همان ورق گالوانیزه می‌دانند، برخی دیگر به ورق‌های رنگی یا کرکره‌ای اشاره می‌کنند. در حقیقت، واژه‌ی «حلب» در بازار آهن ایران مفهومی گسترده دارد و به مجموعه‌ای از ورق‌های فلزی براق از جمله گالوانیزه، رنگی، کرکره‌ای، روغنی و قلع‌اندود اشاره دارد.
با این حال، از نگاه فنی، حلب به ورق فولادی نورد سرد (روغنی) گفته می‌شود که سطح آن با فلز قلع پوشش داده شده است تا از این طریق، مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی داشته باشد و برای تماس با مواد غذایی نیز مناسب باشد.
در این مقاله آهن صد، با بررسی دو دیدگاه بازاری و فنی، به شما گفته خواهد شد که اصطلاح «ورق حلبی» چه معنایی دارد و چگونه می‌توان تفاوت میان ورق حلب واقعی و سایر ورق‌های فلزی رایج را تشخیص داد. شناخت این تفاوت‌ها برای خریداران و فعالان صنعت آهن اهمیت دارد؛ زیرا انتخاب دقیق‌تر، اقتصادی‌تر و متناسب با نوع کاربرد را امکان‌پذیر می‌سازد.

حلب از نگاه بازار

در فضای معاملاتی و صنعتی آهن و فولاد، واژه‌ حلب کاربردی عام پیدا کرده و برای توصیف گروهی از ورق‌های فلزی پوشش‌دار به‌کار می‌رود. با وجود تفاوت‌های فنی میان این محصولات، استفاده‌ی گسترده از این اصطلاح در میان فروشندگان و خریداران، آن را به بخشی از زبان رایج بازار تبدیل کرده است. حال در زیر انواع ورق‌هایی که در بازار معمولاً تحت عنوان ورق حلبی شناخته می‌شوند توضیح داده شده است:

• ورق گالوانیزه: پرکاربردترین نوع حلب در بازار است و در سقف شیروانی، سوله‌ها، ناودان‌ها، لوله‌ها و پوشش‌های ساختمانی استفاده می‌شود. این محصول نیز مانند حلب از نگاه فنی (ورق قلع‌اندود) با یک لایه فلزی پوشش داده می‌شود؛ با این تفاوت که این فلز عنصر روی (Zn) است و مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارد. از طرفی دیگر به دلیل دوام و قیمت مناسب، انتخابی محبوب برای پوشش‌های خارجی است. از این رو، بررسی قیمت ورق گالوانیزه قبل از نهایی کردن خرید از اهمیت بالایی برخوردار است.
• ورق رنگی: که همان ورق گالوانیزه‌ای است که با رنگ‌های پلیمری پوشش داده می‌شود و در بازار با عنوان «حلب رنگی» شناخته می‌شود. قیمت این ورق نسبت به ورق گالوانیزه به دلیل پوشش رنگی که دارد بالاتر است، اما در عوض زیبایی، مقاومت در برابر خوردگی و طول عمر بیشتری دارد.

قیمت ورق رنگی

از آنجا که قیمت ورق رنگی با توجه به نوسانات بازار تغییر می‌کند، اطلاع از قمیت روز آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

• ورق کرکره‌ای: محصولی است که از ورق گالوانیزه فرم‌دهی شده و با موج‌های منظم تولید می‌شود تا علاوه بر افزایش مقاومت مکانیکی، برای پوشش سقف و دیوار سوله‌ها و ساختمان‌ها مناسب باشد. طراحی موج‌دار شیت‌های کرکره‌ای سبب می‌شود که بار وارده به‌طور یکنواخت توزیع شود و مقاومت در برابر فشار و تغییرات محیطی افزایش یابد.با توجه به تنوع طرح و ضخامت، اطلاع از قیمت ورق کرکره‌ای برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر ضروری است.
• ورق روغنی: شیت نورد سرد یا روغنی که سطحی صاف و بدون پوشش دارد و عمدتاً برای مصارف صنعتی سبک، فرم‌دهی و تولید قطعات فلزی به‌کار می‌رود. گاهی در بازار به اشتباه حلب نازک نامیده می‌شود، اما از لحاظ فنی با ورق حلب واقعی که پوشش قلع دارد تفاوت دارد و مقاومت کمتری نیز در برابر خوردگی و زنگ زدگی دارد. البته، از نظر قیمت، گالوانیزه و رنگی معمولا نرخی بالاتر از قیمت ورق روغنی دارند. چون فاقد هرگونه پوشش ضدزنگ یا رنگ محافظ است. با این حال، به دلیل کیفیت سطح بالا و قابلیت فرم‌دهی مناسب، در صنایع خودروسازی، لوازم خانگی، کابینت‌سازی و قطعه‌سازی کاربرد گسترده‌ای دارد.

قیمت ورق روغنی

قیمت ورق روغنی با توجه به ضخامت، برند تولیدکننده، عرض و نوع می‌تواند متفاوت باشد. از این رو، قیمت روز ورق روغنی را می‌توانید در صفحه قیمت آن مشاهده کنید.

• ورق قلع‌اندود (Tinplate): همان ورق حلب در معنای فنی است که سطح فولادی آن با لایه‌ای از قلع پوشش داده شده تا در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی محافظت شود. این محصول که به آن ورق تین پلیت نیز می‌‎گویند، به دلیل ویژگی ضدخوردگی و ایمنی بالا، عمدتاً در صنایع بسته‌بندی مواد غذایی، تولید قوطی‌ها و درپوش‌ها کاربرد دارد و از نظر دوام و حفاظت، نسبت به ورق‌های بدون پوشش یا گالوانیزه در تماس با مواد خوراکی برتری دارد.

به صورت کلی، در بازار آهن ایران، استفاده از واژه‌ی حلب برای هرکدام از ورق‌های فولادی براق کاملاً رایج است و بسیاری از فروشندگان به هر نوع ورق درخشان یا صیقلی، ورق حلبی می‌گویند. این کاربرد عامیانه اشتباه محسوب نمی‌شود؛ زیرا نشان‌دهنده‌ی اصطلاح متداول میان فعالان حوزه آهن و فولاد است. با این حال، از نظر فنی و علمی، تنها ورق قلع‌اندود را می‌توان ورق حلب واقعی دانست؛ ورقی که سطح آن با فلز قلع پوشش داده می‌شود تا در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی مقاومت بالاتری داشته باشد.

حلب از نگاه فنی

در تعریف فنی، ورق حلب یا Tinplate نوعی شیت فولادی نورد سرد (ورق روغنی) است که با لایه‌ای از فلز عنصر قلع (Sn) پوشش داده می‌شود. این فرآیند سبب می‌شود فلز در برابر زنگ‌زدگی، رطوبت و مواد شیمیایی از مقاومت قابل توجهی برخوردار باشد؛ از این رو در ادامه ویژگی های فنی حلب بررسی شده است:

• ورق پایه فولادی: منظور از پایه فولادی ورقی است که در زیر پوشش قلع قرار دارد و از فولاد است. این محصول در اغلب موارد ورق سرد یا روغنی می باشد که تحت فرآیند نورد سرد و با تحمل فشار و کشش فراوان دستگاه های مخصوص تولید می شود و به سبب سطح صاف و یکنواختی که دارد، پایه مناسبی برای قرارگیری پوشش قلع می باشد.
• پوشش قلع: فلز قلع خاصیت ضدخوردگی دارد و از تماس مستقیم فولاد با اکسیژن و رطوبت جلوگیری خواهد کرد.
• ضخامت معمول: ضخامت ورق‌های حلب معمولاً بین ۰.۱۵ تا ۰.۳۵ میلی‌متر می باشد؛ به همین دلیل خاصیت خم شوندگی متناسبی را به این محصولات داده است.
• ایمنی در تماس با مواد غذایی: این موضوع به غیرسمی بودن فلز قلع برمی‌گردد؛ از این رو ورق حلب در صنایع غذایی و بسته‌بندی، از جمله تولید قوطی‌های کنسرو، درپوش‌ها و ظروف فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به‌طور خلاصه، شیت حلب قلع‌اندود یک محصول صنعتی دقیق با ویژگی‌های ضدزنگ و ظاهری براق است که در کاربردهای بهداشتی و ظریف‌تر، نسبت محصولات مشابه نظیر گالوانیزه با پوشش روی ترجیح داده می‌شود.

انواع ورق حلب قلع‌اندود

شیت‌های حلب قلع‌اندود از نظر فرآیند تولید و ویژگی‌های سطحی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که بر اساس نورد و سطح می‌باشد.بهتر است بدانید این تقسیم‌بندی به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا بسته به کاربری مد نظر خود، محصول مناسب را انتخاب نمایند:

الف) ورق حلب بر اساس فرآیند نورد

• حلب تک‌نورد (Single Reduced): این نوع محصول تنها یک بار نورد می‌شود و انعطاف‌پذیری بالاتری نسبت به حلب جفت نورد دارد؛ به همین دلیل برای تولید قوطی‌ها، قطعاتی که نیاز به کشش یا فرم‌دهی دارند و محصولاتی که تغییر شکل سریع لازم دارند، مناسب است. از سوی دیگر ضخامت حلب تک‌نورد معمولاً کمی بیشتر است و مقاومت مکانیکی متوسطی را نیز به خود اختصاص می‌دهد.
• حلب جفت‌نورد (Double Reduced): در ساخت این نوع محصول، نورد دو بار انجام می‌شود تا ضخامت حلب کاهش یافته و از طرف دیگر سبب افزایش مقاومت مکانیکی آن گردد. این ویژگی سبب می‌شود تا حلب جفت‌نورد برای تولید درپوش‌ها، بسته‌بندی مقاوم و قطعاتی که نیاز به استحکام بالاتر دارند، مناسب باشد.

ب) ورق حلب بر اساس نوع سطح

• حلب براق: سطح این ورق صاف، درخشان و بازتاب‌دهنده نور است. حلب براق معمولاً برای کاربردهای تزئینی، بسته‌بندی‌های لوکس، صنایع چاپ با کیفیت بالا و محصولاتی که نیاز به ظاهر جذاب دارند، استفاده می‌گردد.
• حلب مات: این نوع ورق دارای سطح نیمه‌شفاف و غیر براق است. از این رو حلب مات در صنایع چاپ و بسته‌بندی عمومی، تولید قوطی‌های معمولی و کاربردهایی که ظاهر درخشان ضروری نیست، کاربرد بیشتری دارد.

چرا به ورق گالوانیزه حلب می‌گویند؟

دلیل رواج واژه‌ی حلب برای ورق گالوانیزه، ریشه‌ای قدیمی دارد؛ در واقع باید بدانید در گذشته، بیشتر قوطی‌ها و ظروف فلزی (مانند قوطی روغن نباتی یا کنسرو) از ورق قلع‌اندود ساخته می‌شدند. این ورق‌ها سطحی براق و صیقلی داشتند و در زبان عامیانه، به آن‌ها «حلبی» گفته می‌شد.

از این رو همچنان با گذر زمان و گسترش استفاده از ورق‌های گالوانیزه (پوشش داده‌شده با روی)، که ظاهری مشابه و براق داشتند، این واژه به‌صورت تدریجی به تمام ورق‌های فلزی براق نسبت داده شد؛ در نتیجه، در زبان بازار، «حلب» دیگر به نوع خاصی از پوشش اشاره ندارد، بلکه به‌عنوان یک اصطلاح عمومی برای ورق‌های فولادی براق رایج شده است. این تغییر معنایی، بازتابی از سیر طبیعی زبان بازار و عادت فرهنگی فعالان صنعت آهن به شمار می‌رود.

تفاوت ورق حلب قلع‌اندود و ورق حلب گالوانیزه

در ادامه، تفاوت میان ورق حلب قلع‌اندود و ورق گالوانیزه را که هر دو از طریق فرآیند پوشش‌دهی فلزی تولید می‌شوند، در قالب جدول ارائه می‌شود:

کاربردهای رایج ورق حلب (در معنای بازاری)

امروزه در بازار آهن و فولاد، زمانی که از ورق حلبی صحبت می‌شود، معمولاً منظور یکی از کاربردهای زیر است:

• پوشش سقف شیروانی و دیوار سوله‌ها
• ساخت ناودان، فلاشینگ و آبروها
• تولید لوله‌های گالوانیزه برای تاسیسات و سازه‌ها
• فرم‌دهی کرکره‌ای جهت پوشش دیوار و سقف ساختمان‌ها
• ساخت سطل، قوطی یا ظروف فلزی تزئینی و صنعتی

این کاربردها نشان می‌دهد که واژه‌ی حلب در بازار، بیش از آنکه به ترکیب شیمیایی یا پوشش خاصی اشاره داشته باشد، مفهومی کاربردی و عام برای ورق‌های فلزی سبک و مقاوم دارد.

مزایا و معایب ورق حلبی (در بازار)

علاوه بر کاربردهای گسترده ورق حلبی، از مزایا و معایب نیز برخوردار است که اطلاع از آنها برای داشتن انتخاب مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است:

مزایا

• مقاومت بالا در برابر رطوبت و خوردگی
• دوام زیاد و طول عمر بالا در شرایط محیطی متنوع
• قیمت مناسب نسبت به استحکام مکانیکی بالا
• قابلیت رنگ‌پذیری، فرم‌دهی و نصب آسان

معایب

• رسانای گرما و سرما بودن که ممکن است در فصول مختلف نیاز به عایق‌کاری ایجاد کند.
• احتمال زنگ‌زدگی در صورت آسیب به پوشش محافظ
• نیاز به آب‌بندی مناسب در محیط‌های مرطوب برای جلوگیری از نشت یا خوردگی لبه‌ها

جمع‌بندی

در نهایت، اگرچه در بازار آهن و فولاد واژه‌ی حلب به مرور زمان معنای گسترده‌تری پیدا کرده و برای انواع ورق‌های پوشش‌دار از جمله گالوانیزه و رنگی به‌کار می‌رود، اما در تعریف فنی، ورق حلب همان ورق قلع‌اندود است که با لایه‌ای از فلز قلع پوشانده می‌شود. نکته‌ی مهم اینجاست که شناخت تفاوت میان اصطلاح بازار و اصطلاح فنی می‌تواند از اشتباه در خرید یا سفارش جلوگیری کند؛ بنابراین، زمانی که کسی در بازار از ورق حلبی صحبت می‌کند، بهتر است برای فهم بهتر محصولی که مدنظر دارد کاربردی که از آن ورق می‌خواهد را جویا شوید و یا دقیق‌تر بپرسید منظورش ورق گالوانیزه، کرکره، رنگی یا قلع‌اندود است؛ چراکه هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند. درک این تفاوت، همان چیزی است که حرفه‌ای‌ها را از خریداران عادی متمایز می‌کند.

سوالات متداول حلب چیست: